Organización de Derechos Humanos Amnistía Internacional nisqa, 16 p’unchay pawqar waray killapi willakuyninpi, willakun oficial willakuykunata, willakuykunata ima huñusqanmanta, chaymi rikuchirqanku, Fiscalía wakin importante ruwaykunata ruwarqan chaypas, yaqa iskay killa qhepaman hechos manaraqmi ruwasqachu karqan, investigacionkunapaqqa llalliq ruwaykunan, wakin informe de expertos nisqakuna ruway otaq testimoniokuna huñuy hina. Wakin kutipiqa, wakin pruebakunaq cadena de custodia nisqa mana waqaychasqachu kanman karqan, chaymi mana allintachu ruwanman karqan cheqaqtapuni mana pimanpas sayapakuspa, allinta investigacionkunata.
Shinallatak kay tantanakuyka riksichishkami llakikunata maypimi kay kallari investigacion ruraykuna mana pakta pakta rikuchishkachu, shinami kay Beckam Romario Quispe Rojas, 18 watayuk futbolista shinallatak entrenador shinallatak churin quechua rimak chakra llankak, paymi wañushka kay pachakunapi huk protesta Huancabamba llaqtapi, Andahuaylas llaqtapi. Kay autopsia llankaypi mana willashkachu ima laya proyectilmi wañushka shinallatak shuk killamantami kay llakichishkamanta.
“Fiscalía Nacional nisqapiqa usqhayllan recursokuna, tiempo ima kanan, derechos humanos nisqa hatun violacionkunata, derecho internacional nisqaman hina huchakunatapas investigananpaq. Kay sinchi llamkayta tardaspa, mana qawaspaqa, mana muchuchiy pachata paqarichiytam yanapan, chaymi chayna ruwaykunata kallpanchan”, nispan nin Marina Navarro, Amnistía Internacional Perú nisqapa kamachiqnin.
Huk sasachakuymi AI nisqapa denunciasqanqa, kamachikuqkuna, hatun patamantapacha, qawachiqkunapa contranpi stigmatización nisqa rimayta waqaychasqankum, mana pruebayuqta afirmaspanku «terrorismo» nisqawan, huchasapa huñukunawanpas tinkuykuna kasqanmanta, chaynapi mañakusqankuta deslegitimanankupaq hinaspapas runaq allaukankuna sarunchasqa kasqankuta chaninchananku.
Huk ladumantaq, chay organizacionqa advertin autoridadkuna sapa kutilla prensa independiente nisqakunata, internacional nisqakunatapas atacasqankuta. Amnistía Internacional nisqa, askha casokunatan documentarqan periodistakunaq derechonkuta violasqa kasqankumanta.
Kay tantanakuyka 20 masnin runakunatami tapushka, paykunami gas lacrimógeno latakunawan, pelletswan o balakunawan k’irisqa karqanku, chay protestakunapi, askhan manchakurqanku k’irisqa kasqankuta willayta, huchachasqa kayta manchakuspanku. Wakinmi willarqanku amenazaspa telefonopi waqyamusqankuta otaq policiakuna qhawasqankuta.
“Estadopa rimariynin qawachiqkunata huchachayta munaptinqa, lliw llaqtam chinkachin. Chaynapim justificasqa kanku tácticas militares y policiales arbitrarias contra la población civil, libertad de expresión nisqa harkasqa, kuyasqanku runa wañukusqanmanta llakikuqkunapas yapamantam ñakarichisqa kanku”, nispan Marina Navarro nirqa.
Kay 21 puncha enero killapi, chapakkuna munashkamantami chunka chunka runakunata hapishka kay Universidad Nacional Alcalde de San Marcos llankay wasipi, mana churashkachu kay suposiciones jurídicas justificativas kay hapinakunata. Kay llankaypi, kay llankayka achka pachakunatami rurashka, shinallatak 500 yalli chapakkunami yanapashka, tukuymantaka 192 runakunami atacashka shinallatak wichkashka, chaypimi yachakukkuna, willakkuna, derechos humanos llankaymanta harkakkuna shinallatak runakuna pertenecen delegaciones llankaymanta shuktak suyukunamanta kay mamallaktamanta Lima llaqtaman chayarqanku chay rikuchiykunapi yanapakunankupaq. Operación nisqapa imayna kaynin hinaspa violencia física y psicológica nisqamanta willakuykunapas, chaynallataqmi chiqapchasqa imaymanakuna, qawachinmi millay, mana runa hina hinaspa pisichakuq hampiy atikusqanmanta.
“Estadopa rimariynin qawachiqkunata huchachayta munaptinqa, lliw llaqtam chinkachin.
Marina Navarro, Amnistía Internacional Perú nisqap kamachiqnin
Huk runa hap’isqa chay operación nisqapi willarqan Amnistía Internacional nisqaman, PNP Dirección Antiterrorismo nisqamanta kamachikuqkuna, paykunaq hap’isqanku runakunata amenazarqanku “sichus [hinallataq] protestaspa [paykunaqa] fotonkuta kay mural de terroristas nisqapi churankuman”, nispa, maypi kasqanmanta rimaspa kay huchamanta huchachasqa runakuna riqsichisqa kanku.
Kay operación llankaypika registrashkami violencia física llankaymanta kay kallari intervención llankay pachapi, kay rikuk runakunata mana akllashpa wichkashkamanta, harkashkakuna mana yaykuyta, shinallatak mana mutsurishka esposas llankaymanta. Chaynallataqmi Amnistía Internacionalpas willakuykunata chaskirqa «tarpusqankumanta» pruebakuna huchachakusqankumanta, chaynallataq huk hapiyllatapas ruwasqankumanta, chaymi qipaman mana rikurinmanchu karqa chay operacionpa registro oficialninkunapi.
